Tarih Uzmanı Araştırmacı Yazar Yılmaz Koç, kaleme aldı: Cumhurbaşkanı ve Milletvekili seçimleri yaklaştıkça Cumhurbaşkanlığı seçiminde kaçıncı Cumhurbaşkanını seçeceğimiz de karışıklığa neden olmaktadır. Bazı siyasilerin 13’üncü Cumhurbaşkanının seçileceğini ifade etmeleri, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın sadece 12’nci mi, yoksa 12 ve 13’üncü Cumhurbaşkanı mı olduğunu tartışılır hale getirmektedir.
Bu tartışmaya dahil olurken önce Cumhuriyetin ilan edildiği 29 Ağustos 1923 tarihinden itibaren Cumhurbaşkanlarının nasıl seçildiğini incelemekte yarar bulunmaktadır.
Cumhurbaşkanı yani eski adıyla Reisicumhur, Cumhuriyetin ilanından sonra Kenan Evren’in referandumla birlikte halk oyuyla seçilmesi ve Recep Tayyip Erdoğan’ın halk tarafından seçilmesi hariç, Türkiye Büyük Millet Meclisince seçilmiştir.
10 Kasım 1938 tarihinde Atatürk’ün ölümünden sonra 11 Kasım 1938 tarihinde yapılan Reisicumhur seçimi hariç, Reisicumhur seçimleri dönem başında yapılmaktadır. Türkiye Büyük Millet Meclisinde oy kullanma işlemleri bittikten sonra, Meclisi yöneten başkan tarafından Reisicumhurun kaç oy aldığı belirtilerek, Reisicumhur seçilmiştir denmektedir. 28 Mart 1966 tarihine kadar Cumhurbaşkanlarının kaçıncı Cumhurbaşkanı olduğu Türkiye Büyük Millet meclisi Genel Kurulunda belirtilmemiştir. Cumhurbaşkanı ibaresi ise ilk defa İsmet İnönü’nün dördüncü ve son defa Cumhurbaşkanı seçildiği 5 Ağustos 1946 tarihinde kullanılmıştır. Atatürk’ün ve İsmet İnönü’nün Cumhurbaşkanı seçildiği yedi seçimde Reisicumhur ibaresi kullanılmıştır.
Celal Bayar’ın Cumhurbaşkanı seçildiği 14 Mayıs 1954 ve 1 Kasım 1957 tarihli seçimlerde yine Reisicumhur ibaresi vardır. 26 Ekim 1961 tarihinde Cemal Gürsel’in Cumhurbaşkanı olarak seçildiği toplantıda yine Cumhurbaşkanı ibaresi kullanılmıştır.
28 Mart 1966 tarihinde Cevdet Sunay Cumhurbaşkanı seçilirken, Meclisi yöneten Başkan tarafından Beşinci Cumhurbaşkanı olarak seçildiği ifadesi kullanılmıştır. O güne kadar yapılan seçimlerin sayısı 13 olmasına rağmen, bu seçimlerin ilk dördünde Atatürk’ün, ondan sonraki dört seçimde İsmet İnönü’nün ve akabindeki üç seçimde Celal Bayar’ın ve bir seçimde Cemal Gürsel’in seçilmiş olmasına rağmen, Cemal Gürsel dışında daha önce seçilmiş Cumhurbaşkanlarının aralıksız Cumhurbaşkanlığı görevini üstlenmiş olmaları dolayısıyla Cevdet Sunay’a 5’inci Cumhurbaşkanı olduğu söylenmiştir. Daha önce seçilen Cumhurbaşkanları yukarıda da bahsedildiği gibi Mustafa Kemal Atatürk, İsmet İnönü, Celal Bayar ve Cemal Gürsel’dir. 6 Nisan 1973 tarihinde Cumhurbaşkanı seçilen Fahri Korutürk’e ise 6’ncı Cumhurbaşkanı seçilmiştir ifadesi kullanılmıştır.
15’inci seçim olmuş ve 22 Mart 1980 tarihinden 11 Eylül 1980 tarihine kadar yapılan ve sonuç alınamayan bir süreci beraberinde getirmiştir. 22 Mart 1980 tarihinde yapılan birleşimde Başkan, Anayasa’nın 95’inci Maddesi ve Türkiye Büyük Millet Meclisi Birleşik Toplantısı İçtüzüğünün 9’uncu Maddesine göre 40 yaşını doldurmuş, yüksek tahsilli TBMM üyelerinden her birinin Cumhurbaşkanı adayı gösterebileceğini veya aday olabileceğini belirtmiş, ancak Cumhurbaşkanlığı için adayın olmadığını belirtmiştir. Aday olmadan da seçimin yapılabileceğini ancak itiraz olunsa bir sonraki birleşimde seçime devam edeceğini söylemiştir. İtiraz gelince birleşimi kapatmıştır. Bir sonraki birleşimde Bağımsız Mardin Milletvekili Nurettin Yılmaz aday olmuş, yapılan seçimde üçte ikilik oy çoğunluğu sağlanamadığı için Cumhurbaşkanlığı seçimlerine devam edilmiştir. 22 Mart 1980 tarihinden 11 Eylül 1980 tarihine kadar yapılan 119 birleşimde adayların değiştiği, fakat yeterli oyun alınamadığı birleşimler olmakla birlikte, yeterli oy kullanılmadığı için Cumhurbaşkanı seçilememiş veya toplantıda çoğunluk bulunamadığı için Meclis Genel Kurulu kapatılmıştır.
Cumhurbaşkanının seçilememesi ve iç karışıklıklar sebebiyle 12 Eylül 1980 tarihinde darbe gerçekleşmiş ve demokrasi rafa kaldırılmıştır. 7 Kasım 1982 tarihinde gerçekleştirilen halk oylamasıyla 1982 Anayasası kabul edilmiş ve Referandumun Cumhurbaşkanı seçimiyle birleştirilmesi sonucunda Kenan Evren Cumhurbaşkanı seçilmiştir. 8 Kasım 1982 tarihinde yapılan Danışma Meclisinin 10’uncu birleşiminde Meclise Başkanlık yapan Başkanvekili M. Vefik Kitapçıgil bir konuşma yaparak Anayasanın kabulü ve Kenan Evren’in Cumhurbaşkanı seçilmesine değinmiş, Cumhurbaşkanı Kenan Evren’in görevini sağlıkla sürdürmesini temenni etmiştir. Milli Güvenlik Komitesi tutanaklarında Kenan Evren, Devlet Başkanı olarak tanımlanırken, Cumhurbaşkanı seçildikten sonra, Cumhurbaşkanı ve Milli Güvenlik Konseyi Başkanı sıfatı yer almıştır. Ancak Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulunda Kenan Evren’in kaçıncı Cumhurbaşkanı olduğuna dair bir bilgi verilmemiştir.
31 Ekim 1989 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisinde, Cumhurbaşkanı üçüncü tur oylamada seçilirken, Turgut Özal’ın, 8’inci Cumhurbaşkanı olduğu ifade edilmiştir. Celal Bayar’dan sonra asker kökenli olmayan ikinci Cumhurbaşkanı Turgut Özal’dır.
16 Mayıs 1993 tarihinde Süleyman Demirel, üçüncü turda Cumhurbaşkanı seçilmiştir. Oyların sayımından sonra Meclise Başkanlık eden Başkanvekili Yıldırım Avcı, Süleyman Demirel’in 9’uncu Cumhurbaşkanı olarak seçildiğini ifade etmiştir.
5 Mayıs 2000 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulunda yapılan Cumhurbaşkanlığı seçimi oylaması sonucunda Ahmet Necdet Sezer, asker ve siyasetçi olmayan, bürokrasiden gelen ilk Cumhurbaşkanı olarak seçilmiştir. Yapılan oylamadan sonra Meclise Başkanlık eden Başkanvekili Ali Ilıksoy, Ahmet Necdet Sezer’in 10’uncu Cumhurbaşkanı olduğunu söylemiştir.
28 Ağustos 2007 tarihinde Abdullah Gül üçüncü turda Cumhurbaşkanı seçilmiştir. Oylar kullanılmış ve yapılan tasnif sonrasında Meclise Başkanı Köksal Toptan, Abdullah Gül’ün 11’nci Cumhurbaşkanı seçildiğini ifade etmiştir.
Türkiye’de anayasa değişikliği referandumuyla, 21 Ekim 2007 tarihinde birtakım anayasa değişiklikleri halkoyuna sunulmuştur. Yüzde 68.95 evet oyuyla anayasa değişikliği kabul edilmiştir. 101’inci Maddedeki değişiklikle Cumhurbaşkanının halk oyuyla seçilmesi karara bağlanmıştır. Ayrıca Cumhurbaşkanının görev süresi yedi yıldan beş yıla düşürülmüştür. Görev süresi biten Abdullah Gül’ün yerine Cumhurbaşkanı seçmek için seçim yapılmıştır.
10 Ağustos 2014 tarihinde yapılan Cumhurbaşkanlığı seçiminde Recep Tayyip Erdoğan yapılan seçimde oyların yüzde 51.79’unu alarak Cumhurbaşkanı seçilmiştir. Adıyaman Milletvekili Ahmet Aydın, 12 Ağustos 2014 tarihinde Meclis Genel Kurulunda yaptığı konuşmada, Cumhurbaşkanı seçilen Recep Tayyip Erdoğan’ı kutlamakla birlikte, Başbakan olarak görev süresinin ayın 28’inde dolduğuna ilişkin açıklama yapmış ve bu konuşmasında Recep Tayyip Erdoğan’ın On ikinci Cumhurbaşkanı olarak görevine başlayacağını belirtmiştir.
Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulunda, Türkiye Cumhuriyeti’nin 12’nci Cumhurbaşkanı adına düzenlenen tutanağın verilmesi ve Cumhurbaşkanının ant içme töreninin yapılması amacıyla 28 Ağustos 2014 Perşembe günü saat 14.00’te olağanüstü toplantıya çağrıldığına ilişkin tezkeresi görüşülmüş, Meclise Başkanlık eden Cemil Çiçek de ant içme töreninden önce yaptığı konuşmada Recep Tayyip Erdoğan’a, 12’nci Cumhurbaşkanımız diye hitap etmiştir. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Meclis Genel Kurul kürsüsüne gelerek ant içmiş ve görevine başlamıştır.
Cumhurbaşkanlığı Sistemi için Mecliste Anayasada yapılan değişiklikler oylanmış ve referandum sınırını aşarak kabul edilerek Cumhurbaşkanlığına gönderilmiştir. Cumhurbaşkanının adı geçen değişiklikleri referanduma sunmasıyla birlikte, 16 Nisan 2017 tarihinde halkoylaması yapılmıştır. Referandum sonucu Anayasada yapılan değişiklikler yüzde 51.4 ile kabul edilmiştir. Yapılan değişikliklerden birisi de Cumhurbaşkanı ile Milletvekili seçimlerinin aynı tarihte yapılacağıdır.
24 Haziran 2018 tarihinde yapılan seçimlerde Recep Tayyip Erdoğan yüzde 52.59 oy ile Cumhurbaşkanı seçilmiştir. 9 Temmuz 2018 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulunda ant içmiştir. Yalnız Cumhurbaşkanlığı için sayı ifade edilmemiştir.
Cumhurbaşkanının kaçıncı Cumhurbaşkanı olduğu ifade edilirken bir sıkıntıyla karşılaşılmaktadır. Çünkü bu güne kadar 21 seçim yapılıp Cumhurbaşkanı seçilmiş, ancak aynı kişinin birden çok art arda Cumhurbaşkanı seçilmesi sonucunda tek defa seçilmiş gibi ifade kullanılmıştır. Atatürk dört kez Cumhurbaşkanı seçilmesine rağmen 1’inci Cumhurbaşkanımız olarak ifade edilirken, İsmet İnönü de dört kez Cumhurbaşkanı seçilmiş ve 2’nci Cumhurbaşkanımız olarak kayıtlara geçmiştir. Bununla birlikte Celal Bayar üç kere Cumhurbaşkanı seçilmiş, en son seçildiğinde 13’üncü Cumhurbaşkanımız denileceğine, 3’üncü Cumhurbaşkanımız olarak dillendirilmiştir. Bundan sonraki Cumhurbaşkanları birer kez seçilmekle birlikte 12’nci Cumhurbaşkanımız olan Recep Tayyip Erdoğan’ın iki kez Cumhurbaşkanı seçilmesiyle birlikte ikinci seçiminde kaçıncı Cumhurbaşkanımız olduğu belirtilmemekle birlikte bir kafa karışıklığına neden olmuştur.
Bundan sonra da yapılacak Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde bir kişi art arda değil de aynı Yıldırım Akbulut’un iki kere ayrı zamanlarda Meclis Başkanı seçildiği gibi iki ayrı zamanda Cumhurbaşkanı seçilirse, seçilen Cumhurbaşkanına kaçıncı Cumhurbaşkanı denilecektir.
Bu kafa karışıklıklarının giderilmesi gerekmektedir. Bu nedenle şu andaki Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’a 21’inci Cumhurbaşkanı, bundan sonra seçilecek Cumhurbaşkanına 22’nci Cumhurbaşkanımız demek daha doğru olacaktır.
Geçmişe dönersek de 1’inci, 2’nce, 3’üncü, 4’üncü Cumhurbaşkanımız Mustafa Kemal Atatürk, 5’inci, 6’ncı, 7’nci, 8’inci Cumhurbaşkanımız İsmet İnönü, 9’uncu, 10’uncu ve 11’inci Cumhurbaşkanımız Celal Bayar demek ve daha sonra gelen Cumhurbaşkanlarımızı bu sıralamaya göre göstermek daha doğru bir davranış olacaktır. İleride oluşacak karmaşa bu şekilde çözüme ulaşabilecektir.
